Çermik ilçesi coğrafi ve iklim özellikleri 

Çermik ilçe merkezi, Diyarbakır’ın kuzeybatısında, Sinek Çayı kıyısında uzanan Kale ve Heykel dağları ile çevrili olup Diyarbakır’a uzaklığı 90 km’dir. Çermik ilçesini kuzeyden Güneydoğu Torosların devamı olan dağlar çevrelemektedir. İlçenin rakımı 700 m’dir. 1032 km2 ’lik yüzölçümüne sahip olan Çermik ilçesini kuzeybatı ve kuzeyden Çüngüş; doğudan Ergani; güneyden Siverek (Şanlıurfa) ve batıdan Gerger (Adıyaman) ilçeleri çevrelemektedir (Tablo 4.7). İlçenin batısında Aşukar, kuzeybatısında Gelincik, kuzeyinde Büyük Heykel, güneyinde ise Petekkaya sırtları yer alır. İlçe, yer altı suları bakımından zengindir. Mineral yönünden zengin Çermik Kaplıcası, önemli turizm merkezidir. İklim özellikleri bakımından, yazları sıcak ve kurak, kışları ise soğuk ve yağışlı olup karasal iklim özelliği göstermektedir. Toprak yapısı genelde yoğun oranda silt ve kısmen kil ihtiva eden çabuk ıslanıp çabuk kuruyabilen topraklar olup, ilçenin güneydoğusunda bulunan yaklaşık 15 köyde kil ihtivası yüksek ağır bünyeli topraklar hakimdir (http://www.cermik.gov.tr). Tablo 4.7. Çermik ilçesi coğrafi özellikleri Koordinatlar 38°08΄14˝K 39°27΄04˝D İlçe Nüfusu 50.657 Rakım 700 m Belde ve Köy Nüfusu 31.600 Yüzölçümü 1.032 km2 

Bitkisel üretim dağılımı 
Tarım, ilçenin önemli gelir kaynaklarındandır. Son yıllarda GAP kapsamında yaptırılan göletler sayesinde sulu tarıma geçilmiş, ürün çeşitliliği ve verimlilik artmıştır. İlçede ekilebilir arazi miktarı 362.160 dekardır. Bu arazilerin 51.800 dekarı sulu tarımın yapıldığı araziler olup, 310.360 dekarı susuz arazilerdir. İlçede toplam çiftçi aile sayısı 5.300’dür (Tablo 4.8). Çiftçi ailelerinin çoğunluğu 1-50 dekar arası arazi miktarına sahiptir. Bu araziler, küçük aile işletmesi şeklinde değerlendirilmektedir. İlçede bitkisel üretimin yapıldığı toplam alan, 281.223 da olup toplam üretim ise 108.542 ton’dur. İlçede bahçe bitkileri üretimi, bitkisel üretim toplamının %55.22’sini oluşturmaktadır (Tablo 4.9). Tarla bitkileri tarımsal faaliyetinin yoğun olduğu ilçede, özellikle pamuk, buğday, arpa, mercimek, mısır, nohut, ayçiçeği ve yem bitkileri yetiştirilmektedir. Beybağı bölgesi ile Karakolan köyü ve Bahçe köyünde yapılan seracılık oldukça gelişmiş durumdadır. Yörede seracılığın daha da geliştirilmesine çalışılmaktadır. İlçenin toplam bahçe bitkileri üretimi, 59.938 ton olup meyvecilik ve bağcılık ilçede önemli gelir kaynaklarındandır. Bağcılık, ilçede önemli bir potansiyel oluşturmaktadır (Tablo 4.9).

Bağcılık potansiyelinin değerlendirilmesi Çermik ilçesi, Diyarbakır ilçeleri içerisinde yoğun olarak bağcılık faaliyetinin yürütüldüğü ilçelerden birisidir. Çermik ilçesinde bağcılık uzun yıllardan günümüze yapılan tarım faaliyetleri arasında yer almaktadır. Bağcılık, ilçe genelinde tüm köylerde yapılmaktadır. İlçede bağcılık bitkisel üretim toplam alanlarının %12.17’sini oluşturmaktadır. İlçenin toplam bağ alanı 34.220 da’dır (Tablo 4.9). Bağcılık tarımsal faaliyetinin 22.600 da’ı sofralık, 6.500 da’ı şaraplık olarak değerlendirilmektedir (Tablo 4.10). Bağcılığın yapıldığı arazilerin %19’u şaraplık üzüm üreticiliği yapıldığı alanları oluşturmaktadır. Şaraplık üzüm üretiminde yörenin en önemli üzüm çeşidi ülkemizin en kaliteli şaraplık üzüm çeşitlerinden olan “Boğazkere” üzüm çeşidinin yaygın olarak yetiştiriciliğinin yapıldığı orjin bölgedir (Şekil 4.3 ve Şekil 4.4). İlçede yaklaşık 6.500 da alanda Boğazkere yetiştiriciliği yapılmakta olup ürünlerinin satışı şarap fabrikalarına yapılmaktadır. Tablo 4.10. Çermik ilçesi üzüm üretiminin değerlendirme şekillerine göre dağılımı Alan (da) Üretim (ton) Kurutmalık Çekirdekli 5.120 3.072 Sofralık Çekirdekli 22.600 11.300 Şaraplık 6.500 5.200 Çermik (Toplam) 34.220 19.572
ÇKS verilerine göre, sisteme kayıtlı toplam, 2.638 da bağ alanı bulunmakta olup, bağcılık ile uğraşan işletme sayısı 152 ve parsel sayısı ise 596’dır (Tablo 4.11). Boğazkere şaraplık üzüm yetiştiriciliğinin yaygın olduğu, Kuyu köyü ilçedeki bağ alanlarının toplam % 73.95’ini oluşturmaktadır (Tablo 4.11). ÇKS sistemine göre alınan destek miktarı, 2014 yılı itibarıyla, toplam 160.000 TL mazot ve kimyevi gübre desteği alınmıştır.

 Modern Bağ Tesisi Konusunda Gerçekleştirilen Projeler ve Destekler 

İlçede IFAD projesi kapsamında “Bintaş” ve “Tepe” Mahallesinde kurulmuş toplamda 17 dekar alanda 2 adet sofralık bağ alanı bulunmaktadır. Yine IFAD projesi kapsamında “Saltepe” köyünde % 70 hibe ile kurulmuş 10 dekar sofralık üzüm çeşitlerinden oluşan bağ alanı mevcuttur. Başarı köyünde de, Avrupa Birliği projesi kapsamında 100 dekar damla sulama tesisi ile kurulmuş modern şaraplık bağ mevcuttur. 

Alet-Ekipman Durumu ve Destekten 

Yararlanma Şekli İlçede, % 50 hibe destekleri ile bahçe traktörü ve ilaçlama makinesi alan üreticiler olup, destekten yararlanma oranı düşük olup yaklaşık % 10 civarındadır.

Yörede üretimde kullanılan standart ve yöresel üzüm çeşitleri 

Yörede yaygın olarak yetiştiriciliği yapılan çeşit, sofralık çeşitlerden “Şire (Sin. Mazrumi)” üzüm çeşidi, şaraplık üzüm çeşitlerinden ise aynı zamanda orjin bölgesi olan “Boğazkere” üzüm çeşididir. Bu çeşitlerin dışında yaklaşık 50-100 yıllık bağlarda eski zamanlardan kalma yöresel adlandırılmış çeşitlerin de eski bağlar içerisinde üretimde yer aldığı görülmektedir. Kaybolmakta olan değerli gen kaynağımız niteliğindeki yöreye özgü yöresel çeşitler ve yaygın üretimi yapılan standart çeşitler listesi Tablo 4.12’da sunulmuştur.

 Üzümlerin değerlendirilme şekilleri 

İlçede sofralık üzüm çeşitleri, sofralık olarak tüketildiği gibi aynı zamanda kurutmalık ve yöresel değerlendirme amaçlı kullanılmaktadır. Sofralık üzümlerden “Avderi”, “Rıbyaye” vb. çeşitler Haziran ayından itibaren hasat edilip sofralık olarak tüketildiği gibi aynı zamanda “Avderi” üzüm çeşidi kuru üzüm yapımında da kullanılmaktadır. “Şire (Sin. Mazrumi)” ve “Genç Mehmet” üzüm çeşitleri ise pestil, pekmez ve sucuk yapımında kullanılmaktadır. Ülkemizin en kaliteli şaraplık üzüm çeşitlerinden, Boğazkere üzüm çeşidi ise şaraplık olarak değerlendirilmek üzere şarap fabrikalarına pazarlanmaktadır. Yöresel üzüm çeşitleri genellikle, ilçe merkezindeki halk pazarlarında ve marketlerde satılmaktadır.