Seyda Hazretleri şöyle buyurdu ki:

Önce bilene sor. Sorduğun kişi şeriate göre meseleleri biliyor ise yap. Kalbine gelen duygu, şeriate ters düşüyor ise yapma. Kalbine gelen hataraları mizandan geçirmelisin. Hayır ise yapmalısın. Şer ise yapmamalısın.

Aklına birden gelen arsa alma fikri veyahut hacca gideyim dersen; o zaman düşüncelerini hayır mı? Şer mi? Şeriatın mizanı ile ölç, tart ta ki günaha girmeyesin. Baktın ki yapman gereken şey vacip (ana babaya hizmet gibi vs. haklar) veyahut farz ise hemen yapmalısın! Şayet şeriate muhalif ise sana gelen duygunu selefin kavline arz edersin.

Ben şöyle böyle yaparsam bana örnek olabilecek önder, numune var mı acaba diye düşünüp araştırmalısın. Hasan-ı Basri, Sevri de, sahabelerde yapman gereken şeye emsal teşkil edecek örnekler var ise onlara uyarak onu yaparsın. Şayet onlarda bu işe rehber olacak bir örnek bulamaz isen; o zaman nefsine sor. Bu işi yapalım mı, yapmayalım mı? dersin. Mesela seni İstanbul'a davet ediyorlar. Gidip gitmede kararsız kaldın. Bunun şeriatte yerini bilemedin. Selefte de yerini bulamadın. Danıştın, istişare ettin ama kalbin mutmain olmadı. İşte o zaman nefse sor. Sana o ya git diyecektir. Ya da gitme diyecektir. Onun dediklerini muhakeme etmelisin. Şayet gir demiş ise ona:

-Neden gidelim? Diye sor. O da sana sebep olarak eğlence var, hoşça zaman geçirmek var, yeriz, içeriz vs. derse sen de ona:

- Hayır! Gitmeyeceğiz de. Gitme. Ama nefs öyle demedi de

- İstanbul'a gidersek orada sıla-ı rahim var, tebliğ var, meşakkat var, uykusuzluk var derse tam tersini yap. İstanbul'a git. Bazen insan kitaplardan öğrenemediğini, istişarelerden öğrenemediğini nefisten öğrenebilir.

Nefse sordun. Şu camiye vs. hayır yapayım mı? O da sana hayır yapma. Riya olur diyebilir. Sen de ona demelisin ki: Fakat sen riya için yapmıyorsun ki dersin. Böyle bu tarzda cevap verince korkma hataranı geleni ihlaslı bir şekilde yap. Hem de ertelemeden. Bu hayrı yaptığında da nefsin bu işten hoşlandı da koltukların kabardı ise hemen tevbe etmelisin. Amma o salih ameli yapmaktan da vazgeçmelisin.

Böyle hallerde bazıları nefsin oyununa gelip o salih ameli, ibadeti terk ediyor. Gelebilecek böyle bir duyguya asla itibar etmemelisin. Rabiatül Adeviyye'nin "Bizim istiğfarlarımız da tevbeye muhtaçtır." dediği gibi sende günahı yapmayacağım diye tevbe et. Amelimde riya olur diye sakın salih amelleri, ibadetlerini terk etmeyesin. O zaman bu çok büyük bir yanlış olur. Şeytanı sevindirmiş olursun. Sırat-ı müstakim üzere devam et. Nefsine, halkın sözüne itibar etme.

Şayet kalbine gelen şey haram ise o zaman da sakın sakın o kalbe gelen Allah'tan değildir. Şeytandandır. Eğer kalbin ona meyil ediyorsa hem kalbine muhalefet et hem de o arzundan dolayı istiğfar etmelisin. Nefse çeşit çeşit haller gelebilir. Her şey gelir. Hatta bazı sahabe-i kiram hazretleri Peygamberimize: "Ya Rasulullah! Söylemeye bile dilimizin varmadığı günah haller kalbimize geliyor. Ne yapalım?" demişlerdir. Peygamber Efendimiz de onlara cevap olarak:

"O imandandır." demiştir. Bir şeyhe soru sormuşlar. Şeyh Efendi de soruya birden cevap vermemiş. Bir sağa dönmüş bir sola dönmüş sonra önüne dönmüş. Ondan sonra cevap vermiş. Bu halinin hikmetini sormuşlar. "Sağ meleğe sordum. Bilmiyorum dedi. Soruyu bu sefer sol meleğe sordum. O da bilmiyorum dedi. Kalbime sorduğumda cevabını aldım." buyurmuş.

Bazen kitaba soruyorsunuz, istihare ediyorsunuz, selefe soruyorsun cevap bulamayabiliyorsun. Bunlar da olmaz ise dört mezhebe sor. Onlar yapıyorlar mı, yapmıyorlar mı? Onlardan evet diyen varsa sende yap. Hayır diyorlar ise sende yapma.

Pekala nefis kararsız kalır ise... O zaman onun tercihi İslam'a uygun ise yap. Şayet tercihi heva, hevese vs. uygun ise yapma. Eğer nefis İslam'a ters olanı, günahı istiyor ise onu ateşle korkutmalısın. Cennet ile de teşvik etmelisin. İnsan nefsine nasihat etmelidir. Ne yazık ki biz nefse nasihat etmek yerine ekseriyetle tabii oluyoruz. Kalbe gelen yasak arzular şeytandandır. Ona lanet ediyorsun, Allah c.c. dua ediyorsun gene de devamlı geliyor ise o zaman nefsin sana muhalefet ediyor demektir. Kalbe gelen bu yasaklanmış arzuları sen kabul etmediğin halde ona nasihat etmeye devam etmelisin. Nefse nasihati ihmal etmemelisin! Ona cehennemi, ölümü, kabri anlatmalısın.  (Ölümü, ahireti tefekkür etmek faydalı olacaktır.) Onunla mücadele edip onun dediğini yapmamalısın. Ona yenik düşüp esir olmamalısın. Şayet esiri olursan helak olmaya kadar gidersin. Maazallah cehennemle ilgili ayet-i kerimeler, hadis-i şerifler (bul oku) söyle. Nefsine nasihat et.

Ben senin iyiliğini istiyorum. Geçici az bir dünya lezzeti için ebedi ve hakiki olan lezzetleri kaçırma. Beş dakikalık bir lezzet için Allah c.c. rızasını, cenneti heba edip satma. Az bir sefa için ebedi hüsranı; hiç bir pişmanlığın kabul edilmeyeceği ahiret dönüşüne razı olma. Dünyada yapılan hatalarda bile hapse sokup ceza veriyorlar. Sen dünya cezalarını ciddiye alırken neden Allah c.c. ahirette vereceği müthiş ebedi cezaları ciddiye almıyorsun? Dünya cezalarının şakası olmadığı halde ahirette Allah-u Teala'nın haşa şakasının olacağını, sözünü yerine getirmeyeceğini mi zannediyorsun? Orada ne özür, ne paran, ne malın, ne mülkün, ne şeref ve makamın ne itirafların seni kurtarmayacak. Aklını kullan, doğru olana tabi ol. Verdiğin nefesi tekrar almaya hiç bir garantin yok. Ömür denen sermayeyi, fırsatı kaçırma. Onu heba etme. Dünya ahiretin tarlası ise hiç durma. Ahirete yarayacak, yüzünü güldürecek gayretlere gir. İnsan bazen bir kelime ile amel etse cennete girer.

Sen sen ol nefse ahiretin hesabı ve azabının kaçınılmaz gerçek korkusunu vererek onu aklını başına alana kadar sık sık düşündür. Ona telkin etmek sureti ile de cennet yoluna sevk edebilirsin. Korkut ve müjdele. O zaman haramlardan uzak olur, gereksiz helallerden bile uzak durursun.

Siz Allah-u Teala'yı sevmek istiyorsanız Rasulüne tabii olunuz. Allah-u Teala kulunu sevince ona neler verir neler... Haşa bir kul ahmak olsa da Tevrat'ı ve İncil'i okusa ona fayda vermez. Akıllı olan Allah-u Teala'dan bir kelime kurtulur. Bunca nasihate rağmen o günahlardan kurtulamaz sen;

- Ya gevşeklik sende var.

- Ya da nefsin günah lezzetine çok düşkün halde ise nefsine:

Yahu bazen ölüm aniden geliyor insana. Sen bu hâl ile ölürsen ne yüzle Allah-u Teala'nın huzuruna çıkacaksın de. Bu sefer de nefsin sana:

- Zaten günahkar olduk. Ben mi cennete gidecekmişim der ise:

-  Bu umutsuzluğu da terk etmelisin. Allah c.c. bize bela verir. Alına başına al de. Allah c.c. günahkarların tevbesini kabul eder de. Nefsinin umutsuzluğunu kır. Ona gel tevbe edelim de. Tevbeyle beraber üzerindeki kul hakları var ise mümkün olduğu nispette öde. Helalleş, kaza namazlarını kıl ki tevben hakiki tevbelerden olsun.

Hayırlı bir amelde tereddüt edersen tereddüt ettiğin işin farz mı, vacip mi, helal mi, haram mı, sünnet mi, vb. araştırırsın. Bulamaz isen onu terk et. Yapma! Örnek verecek olursak bir kişi abdest almış yıkadığı bir uzvunu üş kere mi, dört kere mi yıkadım? Diye tereddüt edersen o zaman dördüncü kereyi terk etmelisin. Dördüncü kere yıkar isen; bidat işlemiş olursun. Sen dördüncüyü terk et. Bidat işleme. Eğer karar veremediğin hâl olursa benim yerimde Hz. Ömer r.a. olsaydı veya filan filan sahabe olsaydı Ebu Hanife olsaydı bunu yapar mıydı? De. Sende ona göre karar vermeye çalış.

Fitneli zamanlarda bilhassa Allah'ın emrine uy, yasaklardan kaç. Fertler ıslah olmaz ise cemiyette ıslah olmaz. Cemiyet kendi fertlerini yetiştirmediğinde çöker yok olurlar. Cemiyetler faziletli, meziyetli fertler yetiştirirlerse bu fertler çoğalınca cemiyette olan kötü fertler ya sinerler ya düzelirler. Ya da bertaraf olurlar.