Su, canlı yaşamının devamı için vazgeçilmez bir kaynaktır. İnsan vücudu besinsiz ortalama 40 gün yaşayabilirken, susuzluk durumunda bu süre genellikle 3 gün ile sınırlıdır. Su yalnızca yaşamsal bir içecek değil; aynı zamanda metabolik süreçlerin düzenleyicisi, vücut sıcaklığının dengeleyicisi ve hücresel faaliyetlerin sürdürücüsüdür. Ancak günümüzde artan nüfus, sanayileşme, bilinçsiz kullanım ve iklim değişikliği gibi nedenlerle su kaynakları ciddi bir tehdit altındadır.

Dünyada Su Kıtlığı ve Su Stresi

Dünya genelinde su kaynakları eşit dağılmamıştır. Birleşmiş Milletler (2023) verilerine göre, dünya nüfusunun yaklaşık yarısı yılın en az bir ayında ciddi su kıtlığı yaşamaktadır. Özellikle Afrika, Orta Doğu ve Asya’nın bazı bölgelerinde bu sorun hayati boyutlara ulaşmıştır.

Su Varlığına Göre Ülkelerin Sınıflandırılması:

  •   10.000 m³ ve üzeri / kişi-yıl: Su zengini

  •   3.000–10.000 m³ / kişi-yıl: Su sıkıntısı düşük

  •   1.000–3.000 m³ / kişi-yıl: Su stresi

  •   1.000 m³’ün altı / kişi-yıl: Su fakiri

(Kaynak: UN Water, 2022)

Türkiye’nin Su Gerçeği

Türkiye’nin yıllık kullanılabilir su potansiyeli yaklaşık 112 milyar m³ olarak hesaplanmaktadır. 2023 yılı itibarıyla Türkiye’de kişi başına düşen yıllık kullanılabilir su miktarı yaklaşık 1.300–1.400 m³ civarındadır. Bu oran, Türkiye’yi “su stresi yaşayan ülkeler” sınıfına dahil etmektedir.

  DSİ (2023) verilerine göre, bu miktar nüfus artışı ve iklim değişikliği etkisiyle 2030 yılı itibarıyla 1.000 m³’ün altına inebilir. Bu da Türkiye’yi “su fakiri” konumuna getirebilir.

Şanlıurfa ve Diyarbakır’da Su Tüketimi

Bölgesel veriler ve TÜİK’in belediye su istatistikleri incelendiğinde, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleri’nde kişi başı günlük su tüketiminin, Türkiye ortalamasının biraz üzerinde olduğu görülmektedir.

İl    Kişi Başı Günlük Su Tüketimi (Tahmini)    Açıklama:

Türkiye Genel: 229 Litre (TÜİK 2022)

Şanlıurfa:  240–260 Litre  GAP kapsamı ve hızlı nüfus artışı etkili

Diyarbakır: 250–260 Litre  Yüzey suyu temelli sistemlerin yaygınlığı

Şanlıurfa’da GAP kapsamında tarımsal sulamanın yaygınlığı ve hızlı şehirleşme, su tüketimini artıran başlıca faktörlerdir. Diyarbakır’da ise yüzey sularına dayalı içme suyu sistemleriyle birlikte artan kentleşme baskısı öne çıkmaktadır.

Evsel Su Tasarrufu: Uygulanabilir Öneriler

Mutfakta:

  •   Sebze ve meyveleri akan su altında değil, bir kapta yıkamak.

  •   Kullanılan suyu çiçek veya bahçe sulamada tekrar değerlendirmek.

  •   Deterjan miktarını azaltmak ve çevre dostu ürünler tercih etmek.

Çamaşırda:

  •   Çamaşır makinesini tam dolu çalıştırmak.

  •   Bu yöntemle her yıkamada yaklaşık 10–20 litre su tasarrufu sağlanabilir.

Banyoda:

  •   Tasarruflu duş başlığı ve çift kademeli sifon kullanmak.

  •   Sıcak su gelene kadar akan suyu biriktirerek tuvalet temizliğinde kullanmak.

Sonuç

Türkiye genelinde olduğu gibi, Şanlıurfa ve Diyarbakır gibi büyükşehir statüsündeki illerimizde de su kaynakları üzerindeki baskı her geçen yıl artmaktadır. Bilinçli su tüketimi ve yerel ölçekte tasarruf politikalarının benimsenmesi, gelecekteki su krizlerinin önüne geçilmesi açısından yaşamsal önem taşımaktadır.

Kaynakça

    1.      Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü (2023). Su Kaynakları Raporu. Ankara: Tarım ve Orman Bakanlığı.

    2.      UN Water (2022). World Water Development Report. https://www.unwater.org/

    3.      Türkiye Su Enstitüsü (SUEN) (2022). Türkiye’nin Su Profili.

    4.      TÜİK (2022). Belediye Su İstatistikleri. https://data.tuik.gov.tr

    5.      Dergipark (2021). Türkiye’de Su Tüketimi ve İl Bazlı Analizler. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijtsrd

     6.Fotoğraf: Yılmaz TUNCAY

Hamdullah IŞIK

————————/